‘Het zit tussen uw  oren, mevrouw’

Al jaren sterven er meer vrouwen dan mannen. Hoe kan het dat vrouwenklachten nog altijd niet serieus (genoeg) genomen worden?

Tekst Babette Dessing

‘Waarom heeft de huisarts me die eerste keer niet serieus genomen?’

Het zal vast vanzelf wel overgaan, dacht Roos (28) toen ze op haar zeventiende opeens zeurende buikpijn kreeg. Ze zat in haar examenjaar, had daardoor stress en haar ouders gingen scheiden. Maar dat deed het niet. De pijn bleef, alleen Roos wende eraan. Met pijnstillers probeerde ze de scherpste kanten ervan af te halen. Toen ze ook last van diarree kreeg en flink afviel, wist ze dat er iets niet goed zat. “Een half jaar nadat de buikpijn begon, zat ik bij de huisarts. Ik vertelde hem over mijn buikkrampen en dat ik veel was afgevallen, maar volgens hem was er niets aan de hand. Het kwam vast door de stress en de scheiding van mijn ouders.”

Roos werd weggestuurd met de opdracht zich niet zo veel zorgen te maken en om dan maar wat extra aspirine te slikken tegen de pijn. Opnieuw gingen er maanden voorbij. En die pijn? Die werd opnieuw niet minder. “Net op de dag dat ik besloot dat het echt niet meer ging, verloor ik ontzettend veel bloed toen ik op de wc zat. Ik schrok me kapot. Huilend belde ik de huisarts of ik direct kon langskomen.” Een paar uur later kon Roos terecht. Er werd bloed geprikt en toen twee dagen later de uitslag binnen was, bleek ze ernstige ontstekingswaarden in haar lichaam te hebben. Met spoed moest ze naar het ziekenhuis. Artsen stelden daar vast dat haar dikke darm vol ontstekingen zat. Ze had de ziekte van Crohn en werd diezelfde avond nog geopereerd. “Gelukkig liep het redelijk goed af. Ja, er is een stuk van dertig centimeter van mijn dikke darm verwijderd en ik heb een flink litteken, maar ik leef tenminste nog. Als ik later was geweest, was de ontsteking mogelijk zo erg geweest dat ik niet meer te redden was.”

Enorme kennisachterstand
Helaas is het voorbeeld van Roos geen uitzondering. Jaarlijks worden er duizenden vrouwen bij de huisarts weggestuurd met de botte mededeling ‘Het zit tussen je oren’. Vrouwenklachten worden simpelweg minder serieus genomen. Dat ligt niet eens zozeer alleen aan de betreffende huisarts, het probleem ligt veel dieper. De gezondheidszorg is van oudsher op het mannenlichaam gebaseerd. Hoewel de tijd dat medicijnen alleen op jonge, gezonde mannen worden getest al jaren voorbij is, blijkt er nog altijd een enorme kennisachterstand op het gebied van vrouwenzorg.

Zo worden vrouwen bij fundamenteel onderzoek nog altijd vaak uitgesloten ‘om ‘vertekening’ van onderzoeksresultaten door bijvoorbeeld hormonale verschillen te voorkomen’, is te lezen in een onderzoeksrapport over gender en gezondheid van ZonMW, de Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie. Bovendien: als er eenmaal is vastgesteld dat vrouwen een ziekte hebben, worden ze vaak behandeld via richtlijnen en medicatie die weer zijn opgesteld voor mannen, aldus ZonMW.

Het gevolg: diagnoses bij vrouwen worden verkeerd – of zelfs helemaal niet – gesteld, er is geen of een onjuiste behandeling, ze blijven onnodig ziek en houden klachten, de zorgkosten lopen op én uiteindelijk leidt dit alles er zelfs toe dat vrouwen overlijden door klachten en ziekten die voorkomen hadden kunnen worden, als er zorg op maat was geleverd.

Bittere pil
Voormalig minister van Volksgezondheid, Edith Schippers, erkende in 2016 dat vrouwen regelmatig anders op medicijnen reageren dan mannen en dat ze bij ziektes vaak andere symptomen vertonen. Ze zei destijds in een verklaring: “We behandelen vrouwen op een manier die het best past bij mannen. We weten veel te weinig van hoe dat bij vrouwen anders zou moeten. Dat is onacceptabel.” Daarom maakte ze in datzelfde jaar twaalf miljoen euro beschikbaar voor onderzoek naar de gezondheidsverschillen tussen mannen en vrouwen. En hoewel artsen tegenwoordig beseffen dat de lichamen van mannen en vrouwen verschillen en dat daardoor symptomen en klachten van vrouwen anders zijn, gebeurde er de afgelopen vijf jaar bitter weinig.

Nog altijd worden hart- en vaatziekten bij vrouwen vaker gemist of onderbehandeld dan bij mannen. Ook hebben vrouwen vijftig procent meer bijwerkingen van medicijnen dan mannen en worden ze 33 procent vaker opgenomen in het ziekenhuis als gevolg van die bijwerkingen, zo blijkt uit cijfers van non-profitorganisatie Women Inc., die zich inzet voor vrouwenrechten.

Die twaalf miljoen euro uit 2016 was dan ook een druppel op de gloeiende plaat, stelt Mariska Meijer, die zich al twintig jaar inzet om vrouwen dezelfde goede zorg te geven als mannen en een van de initiatiefnemers is achter Online ZorgZus, een online platform waar vrouwen met gezondheidsvragen terecht kunnen. Sindsdien is er volgens haar bar weinig veranderd in de vrouwenzorg. “Het is echt onbegrijpelijk. Ik hoor zoveel vrouwen die bij de huisarts van het kastje naar de muur worden gestuurd, zonder bevredigende oplossingen van hun klachten. De gezondheidszorg moet echt anders. Er wordt nog altijd bijna geen wetenschappelijk onderzoek naar gedaan terwijl we inmiddels vijf jaar verder zijn.”

Te traag
Op dit moment is de Hartstichting een van de weinige wetenschappelijke organisaties die 2,5 miljoen euro heeft geïnvesteerd in nieuw onderzoek naar hart- en vaatziekten bij vrouwen. Belangrijk want hart- en vaatziekten zijn doodsoorzaak nummer één onder vrouwen en worden nog altijd te vaak over het hoofd gezien, doordat vrouwen bij een hartinfarct vaak andere symptomen hebben dan de ‘standaardklachten’ bij een infarct. Wetenschappers onderzoeken daarom nu hoe het risico op hart- en vaatziekten bij vrouwen verminderd kan worden en hoe ze ziekten die bij vrouwen vaker voorkomen beter kunnen aanpakken. Op die manier wil de Hartstichting vrouwen op maat kunnen behandelen.

“Een nobel en broodnodig streven”, stelt Meijer. “Ik loop al twintig jaar mee in dit vak en ik weet dat veel gezondheidsorganisaties en stichtingen wel onderzoek naar vrouwen willen doen, maar dat dit zeer traag gaat. Terwijl hierdoor dus dagelijks vrouwen niet of onjuist behandeld worden met alle gevolgen van dien.” Meijer richtte daarom recent De Online ZorgZus op, een online online helpdesk voor vrouwen met gezondheidsklachten. ZorgZus is een BIG geregistreerde verpleegkundige met ervaring en kennis van vrouwspecifieke zorg. Ze stelt geen diagnose, maar biedt hulp, begeleiding en advies aan vrouwen. Onlinzorgzus.nl is verbonden aan www.zusenzorg.nl een online platform  met medisch specialisten, dat snelle hulp kan bieden aan vrouwen met gezondheidsklachten. “Vrouwen wachten vaak (te) lang voordat zij naar de huisarts te gaan. Ze denken: ‘Het zal wel niet zo erg zijn’. Ook is er veel schaamte en gebrek aan tijd door het combineren van werk en hun gezin”, vertelt Meijer. Bovendien kosten vrouwspecifieke klachten de huisarts vaak veel tijd, omdat het meestal niet om één klacht gaat en die tijd is er niet. “Vervolgens worden ze naar een medisch specialist gestuurd, daar is een wachtlijst en  vaak worden ze vervolgens weer terug naar de huisarts gestuurd voor behandeling. ”

Volgens Meijer zouden veel zorgklachten van vrouwen en begeleiding ook online kunnen worden opgevangen. Waardoor de druk op de zorg minder wordt en vrouwen sneller geholpen kunnen worden. “Dat is precies waarom Online Zorgzus in het leven is geroepen. Eén loket waar vrouwen meteen – zonder wachttijd – terecht kunnen met vragen en indien nodig direct verbonden kunnen worden met de juiste zorgverlener , zodat ze niet ellenlang met klachten blijven lopen.”

Volgens Meijer zal er nog flink wat tijd overheen gaan voor vrouwenzorg op hetzelfde niveau is als dat voor mannen. “Gelukkig is er bij huisartsen en specialisten steeds meer besef dat symptomen van ziektes anders zijn bij mannen en vrouwen, maar landelijk georganiseerde doelgroepgerichte zorg daar zijn we nog lang niet. Tot die tijd hoop ik dat vrouwen vooral zelf op tijd aan de bel trekken. Dus: vertrouw je het niet, zoek hulp en blijf niet lopen met je klachten.”

Heel bang geweest
Achteraf had Roos gewild dat ze veel eerder naar de huisarts was gegaan. “De eerste maanden na de operatie ben ik erg bang geweest. De operatie was gelukt, maar ik was nog altijd flink ziek door complicaties. Bovendien: ik had dood kunnen zijn! Ook was ik boos. Waarom heeft de huisarts me die eerste keer niet serieus genomen? Waarom ben ik zelf niet eerder teruggegaan en heb ik niet afgedwongen dat mijn bloed werd geprikt? Ik moet daar niet te lang over blijven tobben, maar het zit me dwars. De ziekte van Crohn had de huisarts niet kunnen voorkomen als hij me serieus had genomen, maar hij had de diagnose wel eerder kunnen stellen. Dan had een operatie mogelijk voorkomen kunnen worden en had ik niet kantje boord gelegen. Dat heeft natuurlijk nog dagelijks impact op mijn leven.”